Uyurgezerlik

Vücudun fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini sağlayan ve yenilenmesine yardımcı olan biyolojik sürece “uyku” denir. Sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek ve günlük işlevleri yerine getirebilmek için uyku vazgeçilmez bir gereksinimdir. Bu yazımızda uyurgezerlik, tıbbi adıyla somnambulizm'den söz edeceğiz.

Günlük yaşantımız uyku düzenimize göre şekillenir. Uyku ihtiyacı kişiden kişiye göre değişkenlik gösterir. Bebeklerde 16-20 saat, ergenlerde 9-10 saat ve yetişkinler için ortalama 7-8 saat uyku sağlık açısından önerilmektedir. Uyku sırasında bilişsel işlevler yavaşlarken, beyinde fizyolojik işlevler aktif biçimde devam eder.

Uyku, iki evrede incelenir. Bunlar REM ve non-REM evreleridir.REM evresi uykunun hafif olduğu evredir ve rüyalar bu evredeyken görülür. Non-REM evresi ise derin uyku evresidir. Beyin dalgalarının oldukça yavaşladığı dinlenme evresidir. Uyurgezerlik, non-REM evresinde uykunun en derin kısmında başlar. Bu nedenle kişiyi uyandırmak zordur.

Bireyin aşırı uykulu ya da uykusuzluk problemleri yaşamasından dolayı, günlük işlerinin işlevselliğini kaybetmesi durumunda uyku-uyanıklık bozukluklarından söz edilebilir. Uyurgezerlik bir diğer adıyla somnambulizm bir tür uyku bozukluğudur. DSM V’te Uyku-uyanıklık bozukluklarının sınıflandırılması üçe ayrılmıştır.

*Dissomnialar
*Parasomnialar
*Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları

Uyurgezerlik, parasomnialarla ilişkili başlık altında yer almaktadır. Uykuda anormal bir durumun ortaya çıkması olarak değerlendirilir. Uyku sırasında yürüme ve dolaşmayla ortaya çıkar. Bu yürüme sırasında; uyku devam eder. Uykudan uyanmakta zorluk, uygunsuz ve tehlikeli davranışlar görülür. Gözler açık, sakin ve donuk bakışlar hakimdir. Yürüme davranışı esnasında pencereye çıkmak, merdivene tırmanmak ya da evden çıkmak gibi davranışlar gözlenebilir. Bu davranışlara bağlı olarak kişi zarar görebilir veya kendisi etrafa zarar verebilir.

Uyurgezerlik Nedenleri:

Uyurgezerliğin nedenleri tam olarak saptanamamakla birlikte stres, yorgunluk, uyku bölünmesi, depresyon, ateş ve nörolojik rahatsızlıkların olabilme ihtimali yüksektir. Kısacası birçok faktör buna neden olabilir. Ayrıca uyku ile ilişkili hastalıklarda uyurgezerliğe neden olabilir. Huzursuz bacak sendromu, narkolepsi, migren vs. gibi hastalıklarla birlikte uyurgezerlik gözlenebilir. Bunun yanı sıra uzun süren seyahatler ve jet-lag gibi zaman değişimlerinden sonra da uyurgezerlik başlayabilir. Kalıtımsal olarak geçiş gösterebilir. Ebeveynlerden birinde varsa çocukta da gözlenebilir. Genel olarak çocukluk ve ergenlik döneminde sık gözlemlenir. Fakat bazı yetişkinlerde de uyurgezerlik görülebilir.

Uyurgezerlerde Görülen Davranışlar:

*Yürümek.
*Yataktan kalkmak etrafı dolaşmak (Günlük rutinde nasılsa aynen öyle devam eder).
*Uykudan aniden kalkıp uyanır.
*Yatakta doğrulma ve oturma davranışları görülür.
*Kişinin gözleri açık ve sabit bakar.
*Anlamsız yüz ifadesi (Yüzü donuktur).
*Sorulan sorulara ya yanıt vermez ya da anlamsız cevaplar verir.
*Ev içerisinde odaları gezer.
*Çevresine karşı dikkatsizdir.
*Kısa konuşmalar yapabilir.
*Bazen etrafındaki kişilere zarar verebilir.
*Uygunsuz davranışlar görülebilir ( Örn: Yememesi gereken şeyleri yiyebilir.).
*Bazen evden çıkıp gidebilir.
*Bazen araba kullanabilir.
*Bazı yetişkinlerde cinsel davranışlar görülür.
*Uyanmakta güçlük çeker.
*Uyandıktan sonra kısa süreli şaşkınlık hali olur.
*Uyandıktan sonra yaptıklarını hatırlamaz.

Tavsiyeler :

*Uyku gelmeden yatağa girmeyiniz.
*Yatağa yattıktan 20 dakika sonra uykuya geçiş yapamadıysanız kalkın.
*Uyumak için çabalamayın.
*Sizi yormayacak ve rahatlamanıza yardımcı olacak aktiviteler yapın (Nefes egzersizi, yoga vs.).
*Her zaman aynı saatlerde yatıp aynı saatlerde kalkmaya çalışın.
*Gündüz uykularını bırakın.
*Akşamları ağır ve yağlı yiyecekler tüketmemeye çalışın.
*Kahve ve alkol tüketiminden kaçının.
*Psikolojik sorunları aşabilmek için destek alın.
*Stresle baş edebilmeyi öğrenebilmek için psikoterapi alabilirsiniz.

Uyurgezerlik Tedavisi :

Çocukluk döneminde ve ergenlikte uyurgezerlik kendiliğinden iyileşebilir. Fakat kişi sık sık atak geçiriyor ve kazalar yaşıyorsa bu durum günlük yaşantısını ciddi düzeyde etkiliyor demektir. Bu nedenle tedavi için altta yatan problem tespit edilir ve problemi önlemeye yönelik tedavi planı oluşturulur. Mutlaka bir psikiyatrist ya da bir nörolog tarafından takip edilmesi gerekir.

Psikolog Funda Buharalı.